Brak znajomości typowych pułapek debiutowych

Typowe błędy debiutowe zaawansowanych i początkujących szachistów

Zamiast prowadzić nużącą, wymagającą wykonywania wielu posunięć, walkę, czyż nie prościej złapać przeciwnika w pułapkę kombinacyjną? Czyż nie jest to marzenie każdego szachisty? Nic dziwnego, że konstruowaniem pułapek zajmowano się przez wieki. Czasami są one stosunkowo proste. Na drogach prawdopodobnego poruszania się przeciwników czasami pojawia się głęboka jama, a czasami ukazuje się przynęta – pion lub figura. A może się któryś skusi? Wielu chwyta przynętę z biegu, z naskoku – nie rozumiejąc! Rozpoczynają myślenie dopiero w tedy, gdy ujrzą dno w jamie przygotowanej przez ciebie.
Oto, co zaistniało w partii „zielonych” szachistów:
Cutmore M. - Hawrami K. 2003
1.d4 Sf6 2.c4 d5 3.cd Hd5 4.Sc3 Ha5
5.Gd2 Hb6
– podwójne uderzenie, czego chcieć lepszego! Jeden pion prawdopodobnie będzie obroniony, ale drugi nigdzie nie ucieknie.
6.Sf3 Hb2
Tak prosto złapać się na przynętę mógł tylko zaciekły, pionkożerca, któremu żądza zdobyczy zasłania oczy i tumani rozum.

7.Wb1 Ha3 8.Sb5
Czarne tracą wieżę. Pułapka typowego stylu. Demonstracyjne podstawienie piona jest zawsze skrajnie podejrzane. Tylko ostrożny przeciwnik zamyśliłby się i znalazł lepszą kontynuację.
„Zimna krew czy tzw. "twarz pokerzysty" - mają też znaczenie w procesie gry, szczególnie przy zastawianiu pułapek”.
1.d4 d5 2.c4 e6 3.Sc3 Sf6 4.Gg5 Sbd7 5.cd ed 6.Sd5
Tutaj także proponowany jest pion, ale bardziej chytrym sformułowaniu: czarne czynią pozory, że nie zauważyły związania swojego skoczka. Kto im uwierzy, ten drogo zapłaci:

6.... Sd5! 7.Gd8 Gb4 8.Hd2 Gd2 9.Kd2 Kd8
– proste podliczenie pokazuje, że białe mają figurę mniej!
Ale czy można bez końca łowić na tą samą przynętę? Przecież w końcu nie będzie ona nęcić, a uprzedzać o grożącym niebezpieczeństwie. Dlatego liczne pułapki buduje się na innej psychologicznej podstawie. Przeciwnika zachęcają nie zdobycze materialne, ale możliwości wykonania niezwykłego ruchu lub przeprowadzenia jak gdyby wygodnego manewru. Pułapki tego typu niejednokrotnie spotkano w obronie Philidora.
1.e4 e5 2.Sf3 d6 3.d4 Gg4 4.de Gf3 5.Hf3 de 6.Gc4

6.... Sf6
Zgodnie z wszelkimi kanonami debiutowymi, wykonano ruch sprzyjający rozwojowi figur, stworzeniu kontroli nad centrum, obronie punktu f7, a mimo wszystko.... jest grubym błędem.
7.Hb3! i czarne nie mogą uniknąć strat.
Niemało pułapek rozstawiono na ścieżkach partii hiszpańskiej:
Chudnovsky J. - Sharp D.
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.O-O Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 O-O 8.d4

8.... Sd4
– czarne w tym momencie bywają bardzo zadowolone. Jeśli 9.Se5 Sb3 i unicestwiają one nieprzyjacielskiego gońca.; na 9.Sd4 ed 10.Hd4 mają przygotowane c5 i później 11.... c4 z niegłupim połowem. Obliczenia ich są trochę na wyrost.
9.Gf7! Wf7 10.Se5 Sc6 11.Sf7 Kf7 12.e5 Se8 13.Hd5 Kf8 14.We3 g6 15.Wf3 Kg7 16.Hf7 Kh8 17.Gh6 1:0
Na podobne przynęty wpadają oczywiście niezbyt doświadczeni szachiści. Nie tylko, w czym upewni nas poniższa partia.
M. Euwe – A. Rubinstein
1.d4 d5 2.c4 e6 3.Sc3 Sf6 4.Gg5 Sbd7 5.Sf3 Ge7 6.e3 O-O 7.cd ed 8.Gd3 c6 9.Hc2 We8 10.O-O

Pozycję tą doskonale znał Rubinstein. Znany był mu i polecany manewr Sf8 i później Se4, umacniając się skoczkiem w centrum. Tylko mignęła mu myśl, czy ta rekomendacja jest obowiązkowa? Przecież można zagrać jeszcze lepiej
10.... h6 11.Gf4 Sh5?
Jak gdyby forsując wymianę skoczka za mocnego gońca białych, w rzeczy samej – błąd, natychmiast wykorzystany przez przeciwnika.
12.Sd5 Sf4
Jeśli 12....cd, to 13.Gc7 ze stratą hetmana. Rubinstein przegrał ważnego centralnego piona, a w ślad za nim i partię. Opowiadają, że opuszczając salę turniejową, wykrzyknął: „Podobna gra graniczy z szaleństwem”
Należy zakładać, że otrzymaną lekcję zapamięta się na całe życie. Uwaga, arcymistrz okazał się nie najlepszym uczniem. Po dwóch latach w Sao Paulo w spotkaniu z A. Alechinem, otrzymał analogiczną pozycję i ponownie zagrał 11.... Sh5, a po odpowiedzi 12.Sd5, zmuszony był rozstać się z drogocennym pionem.
Chytra pułapka kombinacyjna była zrealizowana w poniższej partii. Choć atmosfera wydawałoby się, w cale jej nie sprzyja. Obaj arcymistrzowie czuli od dawna wzajemną antycypację. Na tyle silną – można sądzić według wywiadów, które dali przed rozpoczęciem turnieju. Fischer lakonicznie oznajmił: „Pierwsze miejsce ja zajmę”. Reshewsky natomiast powiedział następująco: „Nie wiem które miejsce ja zajmę, zgadzam się także na przedostatnie, byle tylko na ostatnim był Fischer”. Nic więc dziwnego, że w kolejnym spotkaniu z Fischerem Reshewskiego przerażała sama myśl o przegranej, i prowadził on partię z przykładową uwagą i ostrożnością.
Fischer R. - Reshevsky S. 1958.
1.e4 c5 2.Sf3 Sc6 3.d4 cd 4.Sd4 g6 5.Sc3 Gg7 6.Ge3 Sf6 7.Gc4 O-O 8.Gb3

Przyszedł czas wykonania kolejnego ruchu. Jakiego? Sądząc ze wszystkiego, rozstawienie na desce jest nadzwyczaj spokojne. Działanie nieznacznych sił przeciwnika nie jest niebezpieczne, gdyż w pozycji czarnych nie ma odczuwalnych słabości. Pewną trwogę wprowadza, co prawda, hetman – którego ruchliwość jest zauważalnie ograniczona. Ale kto może się dobrać do niego poprzez ostrokół pionowy, stojący na siódmej linii poziomej? Uśpiony takim lub przykładowo takimi rozmyślaniami Reshewski stracił na jakiś moment czujność i zagrał:
8.... Sa5
Według przykładu Rubinsteina, on także chce wymienić skoczka na gońca i także wykonuje niepoprawny ruch.
9.e5! Se8
Jeśli 9.... Sb3, to 10.ef Sa1 11.fg Kg7 12.Ha1±
10.Gf7! i czarne muszą grać bez hetmana. 10.... Kf7 Na 10.... Wf7 nastąpi 11.Se6 de 12.Hd8.
11.Se6 de
Do mata prowadziło 11.... Ke6 12.Hd5 Kf5 13.g4 Kg4 14.Wg1 Kh5 15.Hd1 Kh4 16.Hg4#
12.Hd8 Sc6 13.Hd2 Ge5 14.O-O Sd6 15.Gf4 Sc4 16.He2 Gf4 17.Hc4 Kg7 18.Se4 Gc7 19.Sc5 Wf6 20.c3 e5 21.Wad1 Sd8 22.Sd7 Wc6 23.Hh4 We6 24.Sc5 Wf6 25.Se4 Wf4 26.He7 Wf7 27.Ha3 Sc6 28.Sd6 Gd6 29.Wd6 Gf5 30.b4 Wff8 31.b5 Sd8 32.Wd5 Sf7 33.Wc5 a6 34.b6 Ge4 35.We1 Gc6 36.Wc6 bc 37.b7 Wab8 38.Ha6 Sd8 39.Wb1 Wf7 40.h3 Wfb7 41.Wb7 Wb7 42.Ha8 1:0
Zauważyć należy, że Fischer okazał się nie tyle przebiegłością, co doskonałą pamięcią. Po raz pierwszy zdradzieckie 8.Gb3 zastosował radziecki mistrz G. Bastrikow.
A jak ustrzec się od pułapek?
Bądźcie ostrożni, przezorni, oraz czujni! Przeciwnik podstawia piona lub figurę – sprawdźcie, czy czasem nie zastawił złego pomysłu.
Gdy pojawia się możliwość wykonania „decydującego” uderzenia – pomyślcie, czy aby nie jest to halucynacja, czy nie ma ukrytego obalenia?
Ale, oczywiście, jeszcze prościej i łatwiej – na jakich zakrętach wariantów debiutowych rozstawione są pułapki.
Przyswojenie sobie kombinacji pułapkowych nadaje naszej wiedzy ogromną siłę rażącą.